از مغز چه می دانید؟ راجع به پیچیدگی های آن تا چقدر اطلاعات دارید؟ آیا می دانید که مغز تا چه حد مرموز و پر از اسرار است؟ آیا با شگفتی های مغز انسان آشنایی دارید؟ یا اینکه به این فکر کرده اید که شما چقدر از توانایی های مغز خود استفاده می کنید؟ آیا می دانید که تا چه حد پر قدرت است و همانقدر که این قدرت می تواند باعث رشد شود می تواند ویرانگر نیز باشد؟
اگر دوست دارید جواب سوالای بالا رو پیدا کنید و کلی اطلاعات جلب و هیجان انگیز راجع به مغز یاد بگیرید، پس لطفا تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
مغز چیست؟
مغز پیچیده ترین و شاید حساس ترین عضو بدن می باشد و ۲% وزن بدن را تشکیل می دهد. مغز در طول روز ۲۰ تا ۲۵ درصد کالری مصرف می کند. حتی وقتی شما خواب هستید مغز شما نسبت به هر عضو دیگری از اعضای بدنتان اکسیژن بیشتری مصرف می کند. این موضوع به این دلیل است که مغز در طول روز پردازش تمامی اطلاعات اطراف شخص را انجام می دهد و بار اطلاعاتی خیلی زیادی برای ورود به مغز وجود دارد، در نتیجه انرژی بسیار بیشتری مصرف می کند. این بار اطلاعاتی زیاد یکی از دلایلی است که مغز ما ۱۰۰% توانایی خود را برای پردازش آنها به مار میگیرد 😲! بله درست شنیدید، شاید شما فکر کنید ما از ۱۰۰% توان مغزمان استفاده نمی کنیم، اما این یک باور کاملا غلط است. ما در مقاله ی سیستم توجه مغزی به طور کامل به آن پرداخته ایم.
مغز انسان چگونه کار می کند؟
وظیفه اصلی مغز دریافت پیام و پاسخگویی به آن هست. این جمله هرچند بسیار کلیشه ای است اما عین واقعیت موضوع است که این مهم ترین وظیفه مغز است. مغز شامل سه بخش اصلی ۱٫ مخ ۲٫ مخچه ۳٫ساقه مغز است. مخ خود شامل دو نیمکره می شود، و بیشترین حجم مغز را در برمی گیرد. یک نکته جالب که در مورد عملکرد مغز وجود دارد این است که سیستم کنترل آن به شکل عکس عمل می کند. یعنی فعالیت های سمت چپ بدن توسط نیمکره ی راست و فعالیت های سمت راست بدن توسط نیمکره ی چپ کنترل می شود. جالب است بدانید هر دو نیمکره مغز به طور یکسان اطلاعات را دریافت می کنند. شاید برایتان جالب باشد بدانید مغز ما در قسمت جلویی بافتی دارد به نام کورتکس ، که این بخش در انسان ها بزرگتر از تمامی موجودات می باشد.
کورتکس مغز
کورتکس بخشی از مغز است که در پروسه عملکرد های شناختی به طور کامل درگیر است، مثل تصمیم به برنامه ریزی ، عمل کردن ، رفتار های بازدارنده و مهار کننده مثلا جلوگیری از رفتار های نامتعارف و حتی احمقانه 🤨🧐! این قسمت همچنین عملکرد هایی مثل فهم دیگران، خودآگاهی و تعامل اجتماعی را شامل می شود. این بخش به طور میانگین در سنین ۴ تا ۲۲ سالگی رشد می کند و بیشترین میزان رشد را در دوران نوجوانی دارد. این نقطه اوج رشد در دختران جلوتر از پسران است، به همین دلیل دختران زودتر از پسران به بلوغ می رسند. در فرآیند رشد کورتکس حجم خاکستری مغز به شدت کاهش می یابد! به نظرتون خیلی بد نیست؟🤔 باید بگم که نه! چون قسمت خاکستری مغز بخش عظیمی از سیناپس های پیچیده و غیر ضروری رو در خودش داره که این فرآیند رشد باعث هرس این سیناپس ها میشه😏
پروسه ی هرس کورتکس دقیقا مثل هرس یه گل رز انجام می شود مغز باغبان خیلی ماهری هست که دقیقا از فرآیند این هرس آگاهی دارد. یعنی هیچ وقت سیناپس هایی که مفید هستند و در ادامه زندگی نقش مهمی را ایفا میکنند را هرس نمی کند، بلکه به سراغ هرس سیناپس های هرز می رود. دقیقا مثل وقتی که باغبان شاخه های اضافه ی گل را هرس می کند، و با شاخه های اصلی که گل یا غنچه دارند کاری ندارد. در دوران بلوغ فعالیت کورتکس به دلیل همین هرس کمتر می شود، و نوجوانان استراتژی های متفاوت تری در روند زندگی و اخذ تصمیمات میگیرند که اغلب از نظر بزگتر ها غیر طبیعی است. اما باید بگویم که این کاملا طبیعی است چون مغز در یک پروسه ی رشد واقعا عمیق است و یک روند تکاملی دارد.
ساختار مغز
اگر بخواهم کمی بیشتر مغز را برایتان تشریح کنم و از قسمت های مختلف آن صحبت کنم باید بگویم که مغز چندین نوع تقسیم بندی دارد. می توان گفت ماکروسکپی ترین دیدگاه در رابطه مغز این است، که مغز از دو نیمکره تشکیل شده است. یکی دیگر از تقسیم بندی ها شامل تقسیم به قشر سفید و قشر خاکستری است. قشر خاکستری در سطح مغز قرار دارد و مسئول کنترل حرکات است. قشر سفید در زیر خاکستری است، و مسئول ایجاد حرکات است. تقسیم بندی دیگری که مغز دارد شامل تقسیم منطقه ای است، مغز دارای ۴ منطقه است که لوب نام دارند. این ۴ لوب شامل: منطقه پیشانی، منطقه آهیانه، منطقه گیجگاهی و منطقه پس سری می باشد. یکی دیگر از تقسیم بندی ها که بیشتر جنبه ی کالبد شناسی دارد، سه بخش مخ، مخچه و بصل النخاع است که به وسیله ی استخوان جمجمه محافظت می شوند.
مخ
مخ بزرگ ترین قسمت مغز است و از دو نیمکره ی چپ و راست تشکیل شده است. از عملکرد های این بخش می توان به پردازش اطلاعات لامسه، بینایی، بویایی، شنوایی، استدلال، منطق، احساسات، یادگیری حرکات و کنترل دقیق آن ها و اطلاعاتی از قبیل این ها را بر عهده دارد. جالب اینجاست که شما موقع تفکر های عمیق به طرز شدیدی در حال استفاده از مخ خود هستید، تمامی خاطرات به جا مانده از این تفکرات چه بلند مدت و چه کوتاه مدت؛ در مخ شما ذخیره می شود.
مخچه
بصل النخاع
بخش دیگری که بسیارتوانمند است و در زیر مخ و جلوی مخچه قرار دارد، بصل النخاع است؛ که نام دیگر آن ساقه مغز است. ساقه مغز در واقع مغز را به نخاع اتصال می دهد و مسئول اتفاقات مهمی در بدن برای زندگی است. مثلا مسئولیت نفس کشیدن، هضم کردن غذا، گردش خون و کنترل عضلات غیر ارادی بدن به عهده ساقه مغز است. عضلات غیر ارادی برای ادامه حیات ما واجب هستند مثلا تنفس، تپیدن قلب، گوارش و هضم غذا توسط معده، دمای بدن و امثال این موارد.
عملکرد اجرایی مغز
اگر از بحث ساختار تشریحی مغز بگذریم و بخواهیم کمی به قدرت های آن بپردازیم می توان راجع به یکی از قدرت های جالب و کاربردی مغز صحبت کرد، توانایی به نام عملکرد اجرایی. این توانایی شگفت انگیز در کنترل ارادی افکار، احساساتو حرکات به ما کمک می کند، تا بتواند ما را به سمت هدف خاصی که در ذهن داریم هدایت کند. عملکرد اجرایی مغز دقیقا یکی از لازمه های زندگی ما است؛ که در موارد زیادی به آن نیاز داریم مثلا مواردی از جمله ترک عادت خویشتن داری، برنامه ریزی و مواردی از این قبیل. عملکرد اجرایی از جمله مواردی است که ما هر روزه در تمامی جنبه های زندگی از آن استفاده می کنیم.
نکته مهمی که در رابطه با این توانایی مغز وجود دارد این است که عملکرد اجرایی یک سیستم واقعا پیچیده است، و عوامل زیادی در نحوه عملکرد آن موثر است. شما با کار کردن ذهنی بر روی این بخش از مغز می توانید بسیاری از قسمت های آن را بهبود ببخشید، ما باید در یک پروسه ی قدم به قدم این کار را انجام دهید تا نتیجه مطوبی را دریافت کنید. یکی از اصلی ترین استراتژی هایی که برای برداشتن این قدم ها مهم است و می تواند ما را به نتیجه برساند استراتژی اصلی خودشناسی است. پس برای روند رو به رشد و رو به بهبود زندگی حتی از طریق مغزی نیز ابتدا باید خودمان را بشناسیم 😉.